Zuiveldeal TPP stemt weinig landen tevreden

Twaalf landen rondom de Stille Oceaan hebben het vrijhandelsakkoord TPP gesloten. De deal zet de deur open voor nieuwe handelsstromen voor onder meer zuivel, het laatste dossier waarover werd onderhandeld. Dat was een hard gevecht met een uitkomst die lang niet iedereen tevreden stemt. Zo hekelt Fonterra-voorzitter John Wilson het protectionisme van Canada en de VS.

De zuivelparagraaf is met de patenten voor nieuwe geneesmiddelen de laatste hobbel die genomen moet worden in de jarenlange onderhandelingen over de Trans-Pacific Partnership (TPP). Het is een moeizaam proces van compromissen sluiten, waarbij onder druk nog veel vloeibaar moet worden.

Twaalf landen zitten in Atlanta om tafel voor de laatste ronde, te weten de Verenigde Staten, Canada, Japan, Mexico, Peru, Australië, Nieuw-Zeeland, Brunei, Signapore, Vietnam, Maleisië en Chili. Ze vertegenwoordigen 40 procent van de wereldhandel, met 750 miljoen consumenten en een jaarlijkse economische productie van 30.000 miljard dollar. TPP is het grootste vrijhandelsakkoord ooit.

© Judy Ballast

Als de onderhandelaars na vijf dagen van intensief overleg naar buiten komen met een akkoord, tellen de deelnemende landen de plussen en de minnen. Ze spreken daarbij vooral in algemeenheden omdat de details van de overeenkomst maar langzaam naar buiten komen.

In Nieuw-Zeeland toont John Wilson, voorzitter van ‘s werelds grootste melkverwerker Fonterra, zich in ieder geval teleurgesteld. Het akkoord blijft ver weg van de ooit uitgesproken ambities om alle tarieven af te schaffen, stelt Wilson vast. Hij beschuldigt Amerika en Canada van ‘diepgeworteld protectionisme’.

Het lijkt een opmerkelijke uitspraak als in ogenschouw wordt genomen dat met het akkoord meer dan 18.000 importtarieven worden geschrapt. Maar er blijven nog mechanismen over om de eigen sectoren te beschermen, zoals invoerquota. Canada maakt er bijvoorbeeld gebruik van. Het land schermt sinds en jaar en dag met een systeem van importtarieven en productiebeheersing de eigen zuivelsector af van de rest van de wereld.

Druk op Canada flink opgevoerd
In de onderhandelingen wordt de druk op de Canadezen flink opgevoerd om de grens open te stellen voor zuivelimport. Die druk zorgt voor onrust in het Noord-Amerikaanse land waar de zuivelsector voor de beschermde status vreest. Uiteindelijk wordt overeengekomen dat Canada over vijf jaar import van zuivel uit de TPP-landen gefaseerd toestaat tot een omvang van 3,25 procent van de binnenlandse melkproductie, zijnde 250 miljoen liter melk. Dat percentage valt nog mee, aanvankelijk werd ingezet op 10 procent.

Desalniettemin vrezen de Canadezen de gevolgen van het akkoord. De Dairy Farmers of Canada zegt in een reactie dat de deal leidt tot minder inkomsten van de 12.000 melkveehouders. Een verlies dat overigens wordt gecompenseerd door de Canadese overheid met een miljardensteun voor de sector. Maar critici zien ook een ander effect: het beleid om alleen te produceren voor de Canadese markt wordt steeds verder afgebroken. Het eerder gesloten maar nog niet geratificeerde handelsakkoord tussen de EU en Canada (CETA) zette dat uitgangspunt al op scherp; ook in deze overeenkomst krijgt de Europese zuivelsector toegang tot de Canadese markt.

In Nieuw-Zeeland ziet voorzitter Wilson van ‘s lands grootste melkverwerker en ‘s werelds grootste zuivelexporteur Fonterra naast zijn teleurstelling over de niet gerealiseerde ambities, ook wel wat lichtpuntjes. Voor Nieuw-Zeelandse zuivelexporteurs liggen er meer exportkansen in sleutelmarkten in de TPP-regio, zegt hij. “Het akkoord is een kleine maar significante stap voorwaarts.”

‘Nieuw-Zeeland kreeg niet onbelemmerde toegang’
Het klinkt toch zuinig. En uit Amerikaanse commentaren wordt duidelijk waarom. “Nieuw-Zeeland heeft niet de lang gezochte onbelemmerde toegang gekregen tot de Amerikaanse markt,” stelt Jim Mulhern van de Amerikaanse National Milk Producers Federation opgelucht vast. De Amerikanen die op hun beurt teruggesteld zijn in de toegang tot de Canadese en Japanse markt, vreesden voor hun eigen zuivelsector. Toch zullen de Amerikanen op termijn de nodige importtarieven schrappen onder meer op melk, wei-eiwit concentraten en caseïne, maar ook op babyvoeding en melkpoeder.

De Nieuw-Zeelandse minister van handel, Tim Groser noemt het ‘zijn grootste teleurstelling’ dat het niet gelukt is om meer toegang te krijgen op de Noord-Amerikaanse en Japanese markt voor boter. Toch ziet Groser ook positieve kanten: zo zal het akkoord de Nieuw-Zeelandse handel jaarlijks 259 miljoen NZdollar besparing opleveren door de eliminatie van importtarieven. Voor de zuivelsector betekent dat NZ$102 miljoen.

Japanse overheid stelt task force in
De Japanse overheid stelt een task force in die stappen moet bedenken om de boeren te ondersteunen als ze negatief worden beïnvloed door een stijgende invoer van goedkope buitenlandse producten. Dat gaat gebeuren want ook Japan snijdt in de importtarieven. Zo wordt het tarief voor rundvlees in 16 jaar afgebouwd van 38,5 naar 9 procent.

In Australië overheerst de tevredenheid. TPP komt bovenop recente bilaterale vrijhandelsakkoorden met onder meer China en Japan en versterkt verder de kansen in het buitenland, ook naar landen waar Australië geen akkoorden mee heeft zoals Canada, Mexico en Peru. Brent Finlay van de National Farmers Federation stelt tevreden vast dat 98 procent van de importtarieven naar de TPP-landen verdwijnen. Zo zal Japan een trits aan tarieven voor kaas afschaffen en komen er ruimere mogelijkheden om boter en magere melkpoeder naar het land van de rijzende zon te exporteren. Naar de VS kan Australie 9.000 ton kaas tariefvrij uitvoeren.

* * *

China doet niet mee aan TPP

China is buiten de onderhandelingen over TPP gehouden, maar de deur staat open in de toekomst om mee te doen, benadrukken de twaalf landen die het vrijhandelsakkoord hebben gesloten. Dat is echter nog maar de vraag; analisten stellen dat de Verenigde Staten met TPP een nieuw handelsblok willen vormen om de Chinese opmars op de wereldmarkt in te tomen.

In China zelf, met de op een-na-grootste-economie ter wereld en grenzend aan de Stille Oceaan, wordt het akkoord door de autoriteiten gebagatelliseerd als een de ‘vele vrijhandelsovereenkomsten’ in de regio. Maar op de Chinese social media klinken andere – zorgelijke – geluiden. Daar wordt TPP gezien als ‘een geïntegreerde keten tussen de Verenigde Staten, Japanse technologie, Australische bronnen en Vietnamese arbeid’. En daarbij wordt de vraag gesteld: “En wat doet China?”

Het is overigens nog geen uitgemaakte zaak of het akkoord ook wordt ingevoerd. De overeenkomst moet nog worden goedgekeurd in de nationale parlementen van de deelnemende landen en dat zal niet zonder slag of stoot gaan. Niet alleen vanwege vrees voor banenverlies en lagere milieunormen maar ook vanwege het gebrek aan transparantie en democratische controle, waarmee de kritiek gelijk is aan die op de transatlantische tegenhanger TTIP.

Dit artikel verscheen in Zuivelzicht van oktober