Gouden Greep: minder inzendingen, betere kwaliteit

In de beraadslagingen werd de jury van de Gouden Greep – evenals voorgaande jaren – gedwongen om de grenzen van de journalistiek te verkennen. In dit debat tussen de rekkelijken en preciezen worden de grenzen steeds verder verlegd. En dat is gezien de stormachtige ontwikkeling die de journalistiek doormaakt even onvermijdelijk als noodzakelijk.

Dames en heren*, er waren voor de verkiezing van de Gouden Greep 2016 33 inzendingen te beoordelen. Ruim minder dan de jaren ervoor. De oogst was, om in termen te blijven, mager. De stroom kwam zo laat op gang dat ik even twijfelde of de Gouden Greep dit jaar wel vergeven zou moeten worden. Met een aantal bijdragen dat ruim na de deadline werd ingezonden was er toch het aantal serieuze inzendingen dat deze prijs verdient.

En de kwaliteit was goed. De jury was opgetogen over het niveau. Een flink aantal producties had een multimediale opzet, de eindredactionele bewerking van artikelen (intro, koppen, bijschriften, etc) was deze keer beter verzorgd en er was flink graafwerk verricht met een kritische blik. De term onderzoeksjournalistiek viel in het juryberaad. “Meer dan andere jaren en dat moet je apart vermelden!” U merkt het, voor u staat een eenvoudige boodschappenjongen die u bericht van het slagveld.

De jury had aan de finale beoordeling welke van de producties boven het gemiddelde van de inzendingen uitstaken een flinke kluif. Producties verschilden enorm in aanpak en uitwerking en bij een breed aanbod van goede kwaliteit is de onderbouwing van het oordeel een kwestie van langdurig wikken en wegen, met een zoektocht naar relevante journalistieke argumenten.

En daarmee kom ik weer bij de discussie over de grenzen van de journalistiek. Want is een verkiezing van de bedrijfsopvolger journalistiek? Of is het infotainment? Uw voorzitter, klassiek geschoold en gezien zijn leeftijd op weg naar de verzuringsfase, zag in het beraad wat fanatieke trekjes om de mond tijdens het debat. Van de rekkelijken, welteverstaan.

De Opvolger, een inzending van weekblad Boerderij, is wel degelijk een vorm van journalistiek, werd betoogd. Want de productie, met een scheut Boer zoekt Vrouw en een vleug Wie is de Mol, is een format met journalistieke elementen. In de verkiezing komen allerlei aspecten van de melkveehouderij (innoveren, communiceren, vakmanschap, ondernemen) voorbij in de bedrijfsopvolging, een zeer relevant onderwerp in de sector. En de productie is bovendien multimediaal van opzet, met artikelen in magazine en op website plus video’s op eigen website plus Youtube en verder Twitter, Facebook en Instagram. Wil de inhoud haar aantrekkingskracht behouden dan moet de verpakking veranderen, zei acteur en toneelschrijver Noël Coward al. En dat is wat Boerderij doet met De Opvolger. De jury waardeert die vernieuwing, want ze is essentieel in een vak dat zichzelf opnieuw aan het uitvinden is.

Dames en heren, zoals gezegd 33 inzendingen. Acht daarvan zijn genomineerd in de drie categorieën. Ik zal deze nominaties kort van jurycommentaar voorzien. De makers van de overige producties krijgen in notendop de visie van de jury in hun mailbox.

In de categorie journalistieke producties vier nominaties.

Edwin Timmer schreef voor Boerderij Vandaag een serie over de Amerikaanse verkiezingen. Zes aangeleverde artikelen, gepubliceerd in de zomer. Timmer plaatste de Amerikaanse verkiezingen binnen de agrarische context. Met de goed geschreven en vlot te lezen serie wist Edwin in de immense media-aandacht een interessante aspecten te belichten van de Amerikaanse verkiezingen. Daarbij duidde hij accuraat controversiële uitspraken en beloften, zoals het plan van de latere president Trump om een muur te bouwen tussen Mexico en de VS om illegale Mexicanen, in groten getale werkzaam in de landbouw, te weren.

Hidde Boersma maakte een productie over gentechnologie. Hij schreef voor de bijlage Sir Edmund Volkskrant een artikel over gentech versus spuiten, getiteld Liever gentech dan gif en armoede. Waar India en andere landen in de regio de deur dichthouden voor gentechgewassen, laat Bangladesh deze techniek toe. Het straatarme land (prefers to follow science) heeft er zijn hoop op gevestigd. Hidde Boersma beschrijft in een evenwichtig verhaal hoe de gentechaubergine het inkomen van de telers opkrikt en duurzaam boeren in Bangladesh dichterbij brengt, een mooi document dat een andere kant laten zien van de in onze regio veelvuldig verfoeide genteelt. Het artikel kreeg op Volkskrant.nl een digitale versie. Op Vimeo is een documentaire van 52 minuten geplaatst, later uitgezonden op NPO, waarbij Boersma vriend en filmmaker Karsten de Vreugd, verklaard tegenstander van gentech, meeneemt naar Bangladesh om hem de gentechteelt in de praktijk te laten zien.

Martijn Knuivers maakte een productie over het spuiten van Koperoxichloride in biologische aardappelen. Acht bijdragen in Boerderij Vandaag en het magazine. Knuivers wist via (ik citeer) ‘tips, eigen waarneming en raadplegen van veel bronnen’ de illegale spuitpraktijken aan het licht te brengen. Zijn publicaties leidden tot reuring in de sector, genereerden veel media-aandacht en brachten wijzigingen in toezicht en beleid, licht de auteur toe. De jury was onder de indruk van het spitwerk dat Knuivers aan de dag heeft gelegd.

Monica van der Hall schreef voor Agrico in het kader van ‘Het jaar van het Kalf’ een aantal artikelen over kalveropfok. Er was een video. Het was een productie met impact, met als onthulling dat te lichte kalveren worden doodgespoten. De auteur noemt rechtszaken, doodsbedreigingen, Kamervragen en veranderde regelgeving. De jury heeft waardering voor de kritische invulling die Monica wist te geven aan het Jaar van het Kalf.

In de afwegingen welke van deze vier producties tot beste zou worden gekroond in deze categorie werden de gebruikelijke kritische noten gekraakt. In de bespiegelingen waren er vragen en twijfels over de onderbouwing bij de onderzoeksverhalen. Als je tegels licht en illegale praktijken aantreft en beschrijft dan moet de bewijsvoering solide en verifieerbaar zijn en de betoogde schadelijke effecten goed onderbouwd. De jury was er niet van overtuigd dat deze aspecten goed waren uitgewerkt, even los van de eindredactionele kanttekeningen die werden geplaatst bij een van de verhalen.

In het eindoordeel kwam een productie bovendrijven die waardering kreeg voor de evenwichtige uitwerking en multimediale aanpak, waarbij er lof was voor de digitale productie, ook wel scrolly-telling genoemd op Volkskrant.nl. Erg mooi gedaan. Hidde Boersma dus.

In de categorie innovaties twee producties.

Om te beginnen De Opvolger van Daphne Wolters voor Boerderij. Een productie in print en digitaal, ik heb er al over gesproken. Thema bedrijfsopvolging, relevant thema. Creatief, goed gemaakt, met verbeterpunten qua presentatie en teksten. Alle media gebruikt, waar, ik ga mezelf herhalen, veel waardering voor was.

Van de drie ingezonden producties over fosfaatrechten vond de jury die van Nieuwe Oogst de beste. In de productie voor het blad (zes pagina’s, plus opening en commentaar) en NieuweOogst.tv, het door de jury vorig jaar geprezen initiatief, wist de redactie van Nieuwe Oogst in een goed geregisseerde en voorbereide stoom en kokend water-productie een uitgebreide reportage te maken, met nieuws, achtergrond, interviews en uitleg waarbij ruimte was voor geluid en visie van LTO, wat hoort bij dit blad.

Bij de bepaling van de winnaar in deze rubriek liet de jury na de discussies over het journalistieke gehalte, het aspect van de vernieuwing, de échte vernieuwing het zwaarst tellen. Er is met lef gekozen voor een nieuw format, dat dient beloond te worden. De Opvolger dus van Boerderij wint de categorie Innovatie.

In de categorie vakmanschap twee genonimeerde producties.

Bas van Hattum schreef voor Trekker een artikel over Schredlage-maïs. In Boerderij plaatste hij, mag ik het zo noemen, een light-versie. De auteur haakte in op onrust onder melkveehouders over een nieuwe wijze van maïs-inkuilen. Fabrikant Claas stookte het vuurtje over structuurmais op, Bas van Hattum zag de rook en ging op onderzoek uit en ontkrachtte de exclusiviteit die Claas claimt. Een mooie vorm van vakjournalistiek, zo oordeelt de jury. Bas bracht zijn ongeruste lezers duidelijkheid, zo moet het zijn.

Kees van Dooren trok naar Polen en stelde voor Boerderij vast waarom de Polen niets zien in de Nederlands big. Waardering voor het feit dat Kees op plaats delict poolshoogte ging nemen. Daarnaast liet hij de lezers zien waarom de Denen zich wel thuis voelen in de Poolse potstal. Zo belichtte de auteur de problematiek van meerdere kanten in een relevante productie, die hij afrondde met een speciale bijeenkomst waarop hij geïnteresseerde lezers vertelde over zijn ervaringen. Een met uiteenlopende genres ingevulde evenwichtige productie, heel goed gedaan.

In de afweging welke van deze twee relevante vakproducties het verdient om verkozen te worden tot winnaar in de categorie Vakmanschap heeft voor de jury uiteindelijk de veelzijdige aanpak de doorslag gegeven. Kees van Dooren dus.

Dan de drie grepen, dames en heren.

Met de bronzen greep, bedoeld als aanmoedigingsprijs, beloont de jury dit jaar het getoonde lef. Dat is met meerdere onderzoeksproducties aan de dag gelegd, maar in een geval moest de auteur niet alleen doorzettingsvermogen tonen, ze kreeg ook het nodig over zich heen, een kenmerk van deze tijd. Wie dan toch haar journalistieke verhalen overeind houdt en er een goede productie van maakt, verdient de bronzen greep. De term ‘dapper’ viel in het juryberaad. Monica van der Hall.

In het finale beraad over de zilveren en gouden greep waren er twee inzendingen die er naar het oordeel van de jury bovenuit staken. De een vanwege de gedurfde vernieuwende aanpak waarmee de grenzen van de journalistiek verder worden verlegd, de ander vanwege de evenwichtige, mooie en veelzijdige uitwerking van een onderwerp dat ook van belang is voor de landbouw hier.

Uiteindelijk sloot de jury de debatten af met het finale oordeel dat de Gouden Greep gaat naar de bijdrage die uitgewerkt in een mooie multimediale aanpak onthullend en richtinggevend is en daarmee journalistiek het meest relevant. Met de gedurfde vernieuwers als goede tweede.

Hidde Boersma wint de Gouden Greep, de Boerderij-productie De Opvolgers van Daphne Wolters de zilveren.

Lees ook:
Over zesjes, een identiteitscrisis en Geesje Rotgers
Het gaat slecht met de agrarische journalistiek

* Deze inleiding werd in de rol van juryvoorzitter uitgesproken tijdens de uitreiking van de Gouden Greep 2016 op 3 juli in Harderwijk.