Australische zuivel ruw ontwaakt

Sinds melkverwerker Murray Goulburn en navolgend Fonterra Australia de melkprijs drastisch hebben verlaagd, staat de Australische zuivelsector op z’n kop. Waar melkveehouders in andere landen al lang kampen met lage melkprijzen door de aanhoudende malaise op de wereldzuivelmarkt, dacht de Australische zuivel de dans te ontspringen. Ze is ruw ontwaakt uit die droom.

“De melkbubbel is gebarsten,” zei Judith Swales, de managing director van Fonterra in Australië in een radio-interview met de Australische omroep ABC. De topvrouw werd bevraagd over de melkprijsdaling die de melkverwerker had aangekondigd voor haar leveranciers. Die is scherp. De seizoensprijs gaat van $5,60 naar $5 per kg milksolids en om het teveel betaalde melkgeld (gemiddeld AU$ 128.000 per melkveebedrijf) te verrekenen krijgen de melkveehouders in de maanden mei en juni slechts 1,91 Australische dollar voor een kg milksolids. Dat is 1,23 euro. Omgerekend naar een liter melk: 9 eurocent. In juli en augustus krijgen de melkveehouders $2,50 per kg milksolids.

Met de scherpe daling van de melkprijs zette de melkverwerker kwaad bloed bij de 1.200 Australische melkveehouders die melk leveren aan de Nieuw-Zeelandse coöperatie. Een aantal stapte over naar andere melkverwerkers, zoals Warrnambool Cheese & Butter dat in de regio Western Victoria volgens berichten in de media al snel 30 tot 40 miljoen liter melk overnam van Fonterra. Een verschuiving die WC&B niet wilde bevestigen.

Olie op het vuur
Fonterra-topman Theo Spierings gooide nog wat olie op het vuur door te stellen dat het concern elke cent dat het verdient in Australië ten goede laat komen aan haar 10.500 leden-melkveehouders in Nieuw-Zeeland. Daar betaalt de melkverwerker een melkprijs uit die marktconform is en melkveehouders al lang op een houtje doet bijten. De hoge melkprijs die Fonterra in Australië uitbetaalde voelde als zout in de wonde.

Je kunt niet betalen wat je niet hebt verdiend

De uitspraak van Spierings zorgde voor ophef in Australië, maar de topman had de sector al eerder gewaarschuwd. In augustus vorig jaar zei de ceo van Fonterra dat er in Australië veel te hoge melkprijzen werden betaald. “Je kunt niet betalen wat je niet hebt verdiend,” zei hij en daarmee doelde hij op de grootste melkverwerker van Australië, Murray Goulburn.

De Australische zuivelcoöperatie stelde de ruim 2.600 leden-melkveehouders aan het begin van het seizoen een melkprijs van 6,00 Australische dollar per kg milksolids in het vooruitzicht. Daarmee zette het concern een melkprijs in de Australische markt die Fonterra volgde in de slag om de liters melk. Terwijl de prijzen op de internationale grondstoffenmarkt verder daalden, hield Murray Goulburn de melkprijs op dat niveau. Tot februari, toen de melkverwerker bij de presentatie van de halfjaarcijfers moest melden dat de verwachte winst niet op $85,8 miljoen maar op $63 miljoen zou uitkomen. De melkprijs voor het seizoen werd verlaagd naar $5,60. Een tegenvaller, maar daar zou het wel bij blijven, gezien de groeiende vraag met name uit China, verklaarde MG.

Melkbubbel gebarsten
De realiteit bleek anders. Eind april barstte de melkbubbel echt. Murray Goulburn moest de winstverwachting weer naar beneden bijstellen en daarmee bleek definitief dat de strategie waarmee het concern de hoge melkprijs verantwoorde, niet werkte. Door in te zetten op meer producten met hogere toegevoegde waarde, had Murray Goulburn niet zo veel last van de malaise op de wereldwijde grondstoffenmarkt, verklaarde topman Gary Helou keer op keer. Hij zei: “Nog maar 30 procent van onze omzet wordt gerealiseerd met deze grondstoffen.”

Nog maar 30 procent van onze omzet wordt gerealiseerd met deze grondstoffen

Genoemde strategie was ook de reden waarom de coöperatieve melkverwerker, met de zegen van de leden-melkveehouders, vorig jaar juli naar de beurs ging. Ze wilde 500 miljoen Australische dollars (€ 350 miljoen) ophalen om te investeren in nieuwe productielocaties en modernisering van fabrieken om meer nutrionele poeder, zuiveldranken en kaas te kunnen produceren.

Om potentiële investeerders warm te maken spiegelde de melkverwerker mei vorig jaar in de prospectus een melkprijs voor van $6,01 in het melkseizoen 2015-2016. Een goede melkprijs was relevant, want bepalend voor de hoogte van het dividend voor de aandelen die MG ging uitgeven. En die koppeling was de kern van de kritiek van Fonterra-topman Spierings; MG betaalde geen marktconforme melkprijs.

Op 27 april van dit jaar maakte GM bekend dat de winstverwachting voor dit boekjaar opnieuw naar beneden werd bijgesteld van $63 miljoen naar een winst tussen 39 en 42 miljoen Australische dollars. De inzakkende winstverwachting (van 85,8 naar 63 naar 39 miljoen dollar) en de melkprijsdaling van zo’n 20 procent (van $6,00 naar $5,60 naar $4,75 tot $5 per kg milksolids) betekende het einde van de top van het concern; ceo Gary Helou en cfo Brad Hingle stapten op, later gevolgd door de bestuurders Max Jalbert en Kiera Grant.

Misleid
De handel in de aandelen werd korte tijd stilgelegd. En toen deze weer op gang kwam, daalde de waarde van $2,14 naar $1,23. Beleggers voelden zich misleid en kondigden een onderzoek aan naar MG met het doel om de melkverwerker en de raad van bestuur, inclusief voorzitter Phil Tracy en voormalig ceo Gary Helou, aan te klagen. De klacht ligt inmiddels bij het Hooggerechtshof van Victoria.

Met de behandeling zal het beleid van Helou cs kritisch worden geanalyseerd. Hebben ze verkeerde verwachtingen gewekt bij de beleggers? Uit een op 17 mei uitgebrachte toelichting van MG-voorzitter Philip Tracy aan de leden-melkveehouders blijkt dat meer dan de helft van de melkprijsdaling moet worden toegeschreven aan de tegenvallende afzet van melkpoeder in China. Andere oorzaken zijn hogere voorraadkosten en een sterke Australische dollar (zie grafiek). Al deze tegenvallers leiden ertoe dat MG 170 tot 200 miljoen Australische dollars minder kan uitkeren aan melkgeld.

Grafiek @ Judy Ballast

Het beleid van de coöperatie wordt ook onder de loep genomen door toezichthouder Australian Securities and Investment Commission (ASIC) en concurrentiewaakhond Australian Competition and Consumer Commission (ACCC). Daarbij wordt tevens gekeken naar de leveringsvoorwaarden in een vorig jaar gesloten aandelenovereenkomst met de melkveehouders waarbij ze zich voor langere tijd (een, twee of drie jaar) verplichtten om melk te leveren aan MG. Door die clausule kunnen melkveehouders die getekend hebben niet overstappen.

Milk Supply Support Package
Om de pijn voor de melkveehouders te verzachten introduceert MG een ondersteuningsprogramma, de Milk Supply Support Package. Daarmee krijgen de melkveehouders de rest van dit melkseizoen een melkprijs uitbetaald die voor het hele seizoen gelijk staat aan $5,47 per kg milksolids, aldus de toelichting van MG aan de melkveehouders op 27 april. Die tegemoetkoming is een sigaar uit eigen doos, de kosten van de MSSP worden de komende drie jaar verrekend in de melkprijs. Dat legt een hypotheek op het inkomen van de MG-melkveehouders de komende jaren.

Andere melkverwerkers als Warrnambool Cheese and Butter, Bega Cheese en Australian Consolidated Milk verlaagden hun melkprijs niet, maar analisten gaan ervanuit dat deze en andere melkverwerkers met ingang van het nieuwe melkseizoen (1 juli) de melkprijs gaan verlagen. Zo’n melkprijsverlaging zal verder bijdragen aan de malheur in de sector, die overigens voor de middellange termijn goede vooruitzichten heeft met een sterke positie in China waar Australische zuivel erg in trek is, wat nog eens versterkt wordt met het eind 2014 getekend vrijhandelsakkoord tussen beide landen.

* * *

Banken, retailers, overheid en consumenten steunen melkveehouders

De melkprijsdaling heeft in Australië tot heftige reacties geleid. Melkveehouders protesteren, de overheid wordt gevraagd om steunprogramma’s, Dairy Australia roept consumenten op om meer kaas, yoghurt en ijs van Australische bodem te eten om de boeren te steunen.

Door de melkprijsdalingen moeten melkveehouders op elke liter geproduceerde melk flink geld toeleggen. Dat geldt de komende maanden zeker voor de boeren die leveren aan Fonterra. Om kosten te drukken gaan boeren koeien naar de slacht brengen, zo wordt gespeculeerd. In andere berichten wordt gesproken over faillissementen en melkveehouders die er mee stoppen.

In reactie kondigde de overheid van de staat Victoria een steunpakket ter waarde van 11,4 miljoen dollar aan. De overheid staat garant voor 5,5 miljoen dollar, Murray Goulburn legt 1 miljoen dollar bij en Dairy Australia 2,4 miljoen. Nog eens 1,4 miljoen komt van The Gardiner Foundation.

De federale regering stelde later een bedrag van 555 miljoen dollar beschikbaar voor het verstrekken van leningen tegen gunstige voorwaarden aan melkveehouders om periodes met tekorten te overbruggen.

De bank ANZ biedt melkveehouders een aantal mogelijkheden om de financiële lasten tijdelijk te verlichten, zodat ze de periode met extreem lage melkprijzen kunnen overbruggen. Zo krijgen ze de mogelijkheid om aflossing van leningen met drie maanden op te schorten. Voorts worden kredietlimieten op creditcards aangepast en krijgen ze vroegtijdig toegang tot termijndeposito’s.

We laten geen bedrijf failliet gaan

Westpac biedt niet zoals ANZ een pakket aan maatregelen om de financiële druk te verminderen, maar werkt aan oplossingen op bedrijfsniveau en zegt daarbij: “We laten geen bedrijf failliet gaan.” National Australia Bank, Commonwealth Bank en Rabobank verklaren de situatie te bespreken met hun klanten, waarbij de CB aangeeft dat ze werkt met de mogelijkheid om de leenvoorwaarden uit te breiden en de kosten te verminderen.

Supermarktketen Coles kondigde aan een nieuw huismerk melk te gaan verkopen tegen een hoge prijs om zo de melkveehouders te helpen. De retailer, die in 2011 een supermarktoorlog ontketende met de verkoop van een liter melk voor 1 dollar (69 eurocent), verklaarde dat de meeropbrengst (20 dollarcent per liter) in een fonds wordt gestopt voor directe steun aan melkveehouders. ”Het is belangrijk dat we een vitale en gezonde zuivelsector hebben en dat kan alleen als we samenwerken.”

De consumenten willen evenwel geen ‘white label’, maar melk van de producenten die in last zijn. De kritiek is dat de supermarktketens Coles en Woolworths die merkproducten te weinig in de schappen hebben staan. De South Australian Dairy Farmers Association roept de federale regering op om de verkoop van de goedkope melk ($1 per liter) helemaal te verbieden. De actiegroep Farmer Power pleit ervoor een heffing van 50 dollarcent in te stellen op elke liter consumptiemelk die in Australië wordt verkocht. Met dat geld kunnen melkveehouders worden gesteund. Op nieuwe leningen zitten de boeren helemaal niet te wachten, aldus Farmer Power tijdens een demonstratie in Melbourne.

 Dit artikel is gepubliceerd in Zuivelzicht