AOC krijgt per leerling minder rijksbijdrage dan ROC

De agrarische onderwijs centra (AOC’s) zijn in last. Vanaf 1 januari 2016 krijgen ze 33 miljoen euro minder bijdrage van het ministerie van Economische Zaken voor het groene onderwijs. De gevolgen lijken verstrekkend. Ontslagen onder personeel worden niet uitgesloten. Mogelijk gaan de scholen schrappen in het aantal opleidingen. Maar die scenario’s komen pas in beeld als de Tweede Kamer instemt met de bezuiniging.

“Je slaapt er heel slecht van. Dat is absoluut waar,” zegt Jan Pieter Janssen. Hij is directeur van de Citaverde College én voorzitter van de AOC Raad, de koepelorganisaties van de agrarisch onderwijs centra. De onderwijsbestuurder was met collega’s op 17 juni voor overleg bij staatssecretaris Sharon Dijksma van Economische Zaken. Daar kregen ze te horen dat de bewindsvrouw er niet in geslaagd was middelen te vinden om de voorgenomen korting van 33 miljoen euro op het groene onderwijs per 1 januari 2016 ongedaan te maken. “Ze zei: het lukt niet, het is niet anders,” vertelt Janssen. Daar slaapt hij dus slecht van.

AOC’s: dit is rechtsongelijkheid
De AOC’s spreken over een rechtsongelijkheid. De groene mbo’s krijgen als het aan Dijksma ligt aanzienlijk minder rijksbijdrage per leerling dan de de ROC’s en dan specifiek de zogeheten grijze ROC’s, de mbo-scholen die zich richten op techniekonderwijs en bekostigd worden door het ministerie van Onderwijs. De bezuiniging bedraagt 15 procent van het macrobudget voor het groen onderwijs; de AOC Raad heeft uitgerekend dat het verschil in bekostiging 1.000 euro bedraagt tussen een AOC- en een ROC-leerling. “Dat is een enorm dilemma,” zegt Janssen. “We hebben het hier gewoon over regulier beroepsonderwijs en wij moeten dezelfde kwaliteit onderwijs leveren met veel minder geld.”

De berekening van de AOC Raad is door het adviesbureau Berenschot kritisch tegen het licht gehouden en het bureau komt tot de conclusie dat de Raad goed heeft gerekend, hoewel het bureau het verschil van 1.000 euro in de bekostiging per leerling nuanceert. Het verschil is niet voor elk niveau in het groene mbo-onderwijs zo groot. Berenschot stelt wel dat het effect van de korting nog wordt vergroot als het aantal leerlingen in het groene mbo-onderwijs daalt, zoals de prognoses zijn voor de komende jaren. “Dit heeft,” zo schrijft Berenschot, ”naar verwachting flinke gevolgen voor de bedrijfsvoering en continuiteit van individuele AOC’s.”

Bezuiniging AOC’s afgesproken in regeerakkoord
Maar zover is het nog niet. De AOC’s leggen zich niet neer bij de bezuiniging, die overigens in 2013 is afgesproken in het regeerakkoord. Direct na het overleg op 17 juni stapten de onderwijsbestuurders naar de fracties in de Tweede Kamer op zoek naar politieke steun tegen de plannen van Dijksma. De inzet: gelijke bekostiging voor het hele mbo-onderwijs. In de begrotingsbehandeling van respectievelijk Onderwijs en Economische Zaken de komende weken wordt duidelijk of het pleidooi van de AOC’s leidt tot een wijziging van de korting die Dijksma voorstaat (zie kader).

Janssen heeft hoop dat de staatssecretaris door de Tweede Kamer wordt bijgestuurd. Gebeurt dat niet dan is ‘het verhaal nog niet af’, zegt Janssen in reactie op de vraag of de AOC’s uiteindelijk naar de rechter zullen stappen om de rechtsongelijkheid aan te vechten. Maar hij wil niet uitgaan van het zwarte scenario. “Ik kan me niet voorstellen dat zo’n rechtsongelijkheid wordt geaccepteerd. De vraag is alleen: wie durft in de politiek z’n nek uit te steken?”

Als de bezuiniging blijft staan, dan zullen de gevolgen verschillen per AOC, zegt Janssen. “Het pakt voor elke instelling anders uit, dat hangt ook af van de verhouding tussen aantal vmbo’ers en mbo’ers.” Of anders: hoe meer mbo’ers, hoe groter de impact op het onderwijs en de instelling, want de bezuiniging heeft vooral betrekking op het mbo. In een reactie stelt woordvoerster Mirjam Kuggeleijn van de AOC Raad dat ‘het zeker niet ondenkbaar is dat docenten hun baan verliezen’. In de Tweede Kamer voorziet fractievoorzitter Arie Slob van de ChristenUnie dat de AOC’s door geldgebrek deuren moeten gaan sluiten.

* * *

‘Hier is het laatste woord niet over gezegd’

De AOC’s hoeven nog niet te wanhopen. De lobby in politiek Den Haag heeft er in ieder geval voor gezorgd dat de kwestie op de kaart staat. Bij de algemene beschouwingen pleitte fractievoorzitter Arie Slob van de ChristenUnie voor meer geld voor het groene onderwijs. Hij vond gehoor bij Diederik Samson van de regeringspartij PvdA.

Hij gaf wel aan dat het pleit van Slob betekent dat er andere ‘pijnlijke keuzes’ gemaakt moeten worden. De dekking voor de 33 miljoen euro moet gevonden worden binnen de begroting van Economische Zaken. Of de partij van staatssecretaris Sharon Dijksma daar ook werkelijk voor gaat is afwachten, de fractie heeft nog geen standpunt bepaald, laat woordvoerder Henk Leenders weten.

Hoe het CDA er in staat laat woordvoerder Jaco Geurts nog in het midden. “Maar ik wil wel zeggen dat ik het groene onderwijs een warm hart toedraag. Hier is het laatste woord nog niet over gezegd.”

* * *

Praktijkonderwijs is het haasje

Toen de AOC’s werden gevormd werden de kapitaal intensieve voorzieningen collectief ingericht. Dat werden de praktijkscholen, waar de AOC’s uren inkochten voor praktijkles voor hun leerlingen. Die praktijkleergelden werden in de basisbekostiging van de AOC’s opgenomen en dat breekt ze nu op, want de bezuiniging heeft vooral betrekking op de praktijkleergelden.

De effecten van de bezuinigingen op de praktijkleergelden zijn goed te zien op PTC⁺,onderdeel van de Aeres Groep. PTC⁺ had nog niet zo lang geleden vier praktijkcentra (Horst, Ede, Barneveld en Oenkerk) onder haar hoede, maar daarvan zijn er nog maar twee over.

Van de vier gaat het zogeheten expertisecentrum Buitengebied & Dierhouderij, beter bekend als de praktijkschool Horst, over in andere handen. De Boxmeerse ondernemer Ad de Ponti zet het centrum voort als PETC⁺ en zal er praktijktrainingen en opleidingen geven, ook buiten de agrisector.

De overname door De Ponti is verrassend, want ‘Horst’ zou sluiten nadat een eerdere overname door ‘maatschappelijk ondernemer’ Rendiz in Venlo was mislukt. Een doorstart was niet mogelijk omdat de vergoeding voor praktijkleren per 1 januari 2016 wegvalt. ‘En dat zorgt voor een forse vraaguitval,’ stelde bestuursvoorzitter Bastiaan Pellikaan van de Aeres Group in juli vast.

Op de praktijkschool kochten scholen onderwijs in, zo kregen leerlingen van de AOC’s een aantal uren praktijkles dierhouderij in Horst. Dat valt nu weg.

Op de andere expertisecentra van PTC⁺ is er sprake van een ander verdienmodel. In Ede maakt vooral het bedrijfsleven mobiele en koude techniek gebruik van de mogelijkheden om medewerkers (monteurs) in de praktijk te laten leren, vertelt PTC⁺-directeur Jenny van den Bovenkamp.

In Barneveld werkt het praktijkcentrum Varkens, Pluimvee & Diervoeders nauw samen met Groenhorst (mbo, vmbo) en is er een link naar het Poultry Expertise Centre.  Zo worden er vaktechnische praktijktrainingen gegeven aan leerlingen en medewerkers uit het bedrijfsleven (mengvoer).

De praktijkschool in Oenkerk is omgevormd tot Dairy Training Centre, waar PTC⁺ alleen nog aandeelhouder van is.

Dit artikel is in oktober geplaatst in weekblad Boerderij