Grote concerns ontregelen Chinese melkveehouderij

Chinese zuivelproducenten bouwen gestaag aan internationale netwerken. Door samenwerking met grote buitenlandse melkverwerkers krijgen ze toegang tot betrouwbare grondstoffen. Zo ontstaan productieketens die de Chinese melkveehouderij gaan domineren. In dat proces van opschaling gaan veel kleine boeren kopje onder. 

Vorig najaar stelde secretaris-generaal Gu Jicheng van de Dairy Association of China vast: de import van melk was in het eerste half jaar van 2014 drastisch gestegen. Als dat zo doorgaat dan zal het van invloed zijn op de Chinese melkveehouderij, waarschuwde hij.

Een half jaar later (vorige maand) meldden de media dat kleine boeren in China hun melk dumpen. Of hun koeien naar de slacht brengen. Ze kunnen hun melk niet kwijt of krijgen er te weinig geld voor, terwijl ze te kampen hebben met oplopende kosten, zoals voor hun voer.

Aangekondigde crisis
De krantenberichten lezen als het verslag van een aangekondigde crisis. Het ministerie van landbouw in China maakt zich nu serieus zorgen. De situatie dat boeren hun melk niet meer kwijt kunnen zorgt niet alleen voor grote verliezen in de melkveehouderij, het verzwakt de sector en is ook een bedreiging voor de toekomst van de sector, schrijft het departement in een notitie. Als kleine boeren massaal stoppen (veel meer dan de 100.000 die er jaarlijks al mee ophouden), is er te weinig productiecapaciteit als de binnenlandse vraag aantrekt. Het departement roept regionale overheden op om in te grijpen zodat boeren hun melk niet hoeven te laten weglopen, bijvoorbeeld met subsidies voor de opslag van melk.

Over de oorzaak van de huidige crisis worden verschillende lezingen gegeven. Persbureau Reuters noemt de hogere opbrengsten van moderne grote melkveebedrijven, de grote voorraden in China van geïmporteerde melkpoeder en de minder harde groei van de consumptie van zuivel op de binnenlandse markt. Door al deze factoren nemen verwerkers minder melk af. Tel daarbij op de drastisch gedaalde melkprijzen en talloos kleine boeren zijn in last. Ze kunnen de concurrentie op de volatiele wereldmarkt niet aan. Analisten zeggen dan ook dat er voor de langere termijn een systeem moet komen waardoor de effecten van goedkope import en de scherpe prijsschommelingen op de internationale markt voor Chinese melkveehouders worden verzacht.

Melamineschandaal
Hier klinkt nog altijd de echo van het melamineschandaal in 2008, waarbij vele duizenden baby’s in het ziekenhuis belandden en er zes overleden door nierfalen na eten van babyvoeding waaraan de stof melamine was toegevoegd. Door het drama keerde de Chinese consument zich af van de eigen zuivelproducten. Ze willen babyvoeding en ook andere zuivel (UHT-melk, yoghurt, kaas) uit het buitenland en zijn bereid daar veel voor te betalen.

Die vertrouwenscrisis zette de sector onder druk. Om de crisis te beteugelen zette de overheid in de jaren na de catastrofe in op schaalvergroting en kwaliteitsverbetering in de melk- en zuivelproductie. Onder de zuivelproducenten vond een sanering plaats en er werd ingezet op de ontwikkeling van grote melkveebedrijven. Er werd geïnvesteerd in de genetische verbetering van de veestapel, de kwaliteit van het voer nam toe. Voorts werden de kwaliteitsstandaarden voor melkveebedrijven opgeschroefd. Daarnaast werden kleine boeren gestimuleerd hun koeien onder te brengen en te melken in zogeheten koeienhotels. Door deze aanpak dacht de overheid productiegroei en kwaliteitsverbetering van melk en zuivelproducten te bewerkstelligen.

Mislukt
Die aanpak is mislukt, concludeerde Susan Kilsby vorig jaar. Kilsby is senior analist van Agrifax, de data- en analysedienst van de Nieuw-Zeelandse effectenbeurs NZX. Ze deed uitgebreid onderzoek in China naar de zuivelsector. Los van het feit dat de kleine melkveehouders nog steeds niet in staat zijn om de benodigde kwaliteit te leveren, kosten de opschaling en kwaliteitsverbetering van de productie veel geld, stelde ze vast. Zo veel, dat de in eigen land geproduceerde melk duur wordt. “En het is moeilijk om de eigen productie te laten groeien, als import goedkoper is.”

De cijfers geven Kilsby gelijk. De binnenlandse productie van rauwe melk groeit niet. Die daalt. In 2013 produceerden Chinese boeren 35,31 miljoen ton en dat was 2,13 miljoen ton minder dan in 2012, aldus cijfers van de Sino-Dutch Dairy Development Centre.

In de reorganisatie na het melamineschandaal zetten de zuivelconcerns die de sanering overleefden in op samenwerking met buitenlandse bedrijven en verticale integratie. De grote Chinese zuivelbedrijven (Yili, Mengniu en Bright) bouwden belangen op in internationale zuivelreuzen om zich te verzekeren van de kennis over hoogwaardige productie en de aanvoer van goede grondstoffen. Omgekeerd verwierven concerns uit Nieuw-Zeeland, de Verenigde Staten en Europa aandelen in Chinese bedrijven met de bedoeling om betere toegang te krijgen tot de Chinese markt.

Infographic © Judy Ballast

Zeggenschap
Dat proces is nog altijd gaande. In de tweede helft van 2014 maakten Fonterra, FrieslandCampina en Dairy Farmers of America samenwerkingsplannen bekend met respectievelijk  Beingmate, Huishan Dairy en Yili. Door joint ventures krijgen de Chinezen zeggenschap over productielocaties in belangrijke melkproductiegebieden in Nieuw-Zeeland, Australië, Amerika en Europa. Daardoor weten de Chinezen zich inmiddels verzekerd van de jaarlijkse aanvoer van honderdduizenden tonnen melkpoeder uit het buitenland, waarmee ze babyvoeding produceren die voldoen aan de kwaliteitsstandaarden die de Chinese consumenten willen.

Daarnaast zijn er steeds meer Chinese initiatieven om melkveebedrijven op te zetten in het buitenland. Zo heeft de Ningbo Group drie bedrijven gekocht in het Australische Gippsland, met de aankondiging meer bedrijven aan te kopen om 100.000 liter per dag naar China te kunnen exporteren. In Nieuw-Zeeland exploiteert de Pengxin Group onder de naam Milk New Zealand 16 melkveebedrijven. Verder oriënteren Chinese investeringsfondsen zich op beleggingen in de  Australische melkveesector.

Theo Spierings

Kwaliteit
Zo zetten grote Chinese bedrijven en buitenlandse zuivelproducenten de Chinese melkveehouderij naar hun hand. Zij bouwen aan productieketens waarbij de melk van eigen grote melkveebedrijven in China of uit belangrijke melkproductiegebieden in het buitenland komt. Daarbij willen ze de hele keten aansturen want borging van kwaliteit, daar gaat het om. Zowel Fonterra als FrieslandCampina sprak bij de presentatieplannen vorig jaar over het belang van geintegreerde productieketens. “We linken China aan kwalitatief hoogwaardige ingrediënten,” zei topman Theo Spierings van Fonterra.

Zo ontwikkelen de grote producenten gecontroleerde melkstromen. En als de melk niet door eigen melkveebedrijven (Huishan Dairy, Fonterra) wordt geleverd dan zijn er de concerns als China Modern Dairy Holdings die op grote, moderne melkveebedrijven melk leveren van de kwaliteit die de verwerkers willen. In die race naar groot, veel en goed gaan steeds meer kleine familiebedrijven kopje onder. Zo veel, dat het Chinese ministerie van landbouw de stormbal hijst.

Dit artikel verscheen in Zuivelzicht / 1e illustratie © Judy Ballast