De bank denkt niet meer met je mee

De strategie waarmee Deutsche Bank afscheid neemt van zo’n 18.000 klanten leidt tot frustratie en problemen onder boeren en tuinders. Zij staan voor het blok: weggaan of (nog even) blijven? Die keus drukt veel bedrijven met de neus op de feiten, maar geeft ook inzicht in de nieuwe mores in de financiële wereld. Vier lessen op een rij.

1. Blijf je, dan loop je risico; vertrek je, dan kost het geld. De Deutsche Bank zegt de looptijd van leningen te respecteren. Klinkt geruststellend, maar je bent als klant kwetsbaar als je blijft.

Bij hertaxatie van het bedrijf wacht het regime van bijzonder beheer met extra kosten en toezicht als de afwaarding zo groot is dat de bank vindt dat ze te grote risico’s loopt. Daarnaast is de kans klein dat je financiële ruimte krijgt voor nieuwe activiteiten. Doel van de bank blijft afscheid nemen, zegt de woordvoerster. De bank wil in beginsel alleen praten over extra krediet als de continuiteit van het bedrijf in het geding is.

Boeren die wel gaan, krijgen te maken met extra kosten. Ze moeten een boeterente (‘breakfunding costs’) en overstapkosten betalen. Een aantal neemt zijn verlies en betaalt, maar er zijn ook klanten die dat weigeren of kiezen voor dubbel bankieren, wat ook tot extra kosten leidt.

2. Hard onderhandelen helpt. “Degene die het hardst roept, betaalt het minst,” zegt Peter Gerrits, kweker van uitgangsmateriaal voor de boomkwekerij. Gerrits had twee leningen (totaal 4,5 ton) bij de bank. Een liep af op 1 juli 2013, de ander medio 2017. “Ik kon de eerste alleen voortzetten met een variabele rente. Die werd vastgesteld op 5,9 procent, het dubbele van wat ik aan vaste rente had.”

Dat zinde Gerrits allerminst. Hij besloot te vertrekken. Hij kon terecht bij ABN Amro, maar moest de Deutsche Bank wel 28.000 euro boete betalen. Dat weigerde de kweker. Hij zocht contact met de Tweede Kamerfracties in Den Haag en voerde enkele ‘harde gesprekken’ met de accountmanager van de Deutsche Bank. Resultaat, zegt hij: het boetebedrag is van tafel. En zo leerde de kweker: praat achteruit de keel en benader de politiek. “Elbert Dijkgraaf van de SGP roept daartoe ook op. En het helpt.”

3. Verlaat je niet op de accountmanager. Gezonde bedrijven zijn al weg bij de Deutsche Bank, stelde de Rabobank eerder dit jaar. Maar veel klanten kunnen niet weg. Hun financiële positie is niet sterk (en dan ben je in risicomijdende bankenland nergens welkom), of ze hebben een renteswap afgesloten, een rentederivaat waarmee je renterisico’s afdekt. Omdat de variabele rente lager is dan de vaste rente, hebben de swaps een negatieve waarde. Die moet bij vertrek worden afgekocht, voor tal van bedrijven een niet te nemen financiële hobbel.

Veel van die ingewikkelde swaps zijn nog afgesloten in de ABN-jaren. Nu wordt duidelijk dat klanten te veel hebben vertrouwd op de adviezen van hun accountmanager bij de bank, zeggen Harm Wiegersma, voorzitter van de Stichting Meldpunt klachten Deutsche Bank en juriste Marianne Adema. “De accountmanager werd gezien als vertrouwenspersoon. Maar je kunt je afvragen of zij bij de advisering voldoende hebben gewezen op de risico’s van de swaps en de kosten bij voortijdig beëindigen. En je hoort verhalen dat ze die swaps zelf niet eens begrepen.”

De vertrouwensrelatie met de bank is weg, zegt Wiegersma. “Je dacht: de bank denkt met je mee, maar ze vecht voor haar eigen geld. Dat moet je als de klant dus ook doen. Je moet zorgen dat je een externe adviseur hebt.”

4. Er blijven weinig financiers over. Door het ‘vertrek’ van de Deutsche Bank valt er een financier weg voor het midden- en kleinbedrijf. LTO Nederland deed -vergeefs- een beroep op het bankbestuur om terug te keren op het besluit.

Die verschraling is een slechte ontwikkeling, zegt LTO-voorzitter Albert Jan Maat. Banken zijn terughoudend met verlenen van krediet aan het midden- en kleinbedrijf, als het aantal financiële instellingen afneemt wordt de concurrentie en daarmee de prikkels om te financieren ook nog eens minder. Maat: “Met minder banken wordt het moeilijker om aan kapitaal te komen. En onze bedrijven worden steeds kapitaalintensiever. De komende vijf jaar zal er dan ook veel veranderen, bedrijven zoeken andere financiers. Er zijn al bedrijven die met een private investeerder in zee gaan.”

‘We zijn niet langer de geschikte bank voor u’

Nooit eerder wees een bank op grote schaal zijn klanten de deur. Dat maakt de strategie van de Deutsche Bank bijzonder.

De bank nam in 2010 ABN Amro-dochter HBU over. Door de deal, die onder druk van ‘Brussel’ tot stand kwam, kreeg DB er 23.000 klanten bij. Daar moeten er nu 18.000 van weg, 14.000 dit jaar en nog eens 4.000 als hun langlopende leningen zijn afgelopen. DB, een internationale financier met de focus op grote bedrijven en organisaties, zegt verlies te lijden op de kleinere mkb-klanten.

Het begon allemaal met een brief die afgelopen voorjaar in de bus viel bij klanten. Daarin deelde de Deutsche Bank mee dat ze niet langer de geschikte bank voor hen was.

LTO Nederland zat snel aan tafel bij de top van de bank en kwam overeen dat probleemgevallen aan de raad van bestuur worden voorgelegd. Een serieuze toezegging, want minister Dijselbloem van financiën kijkt, aangespoord door de Tweede Kamer, over de schouder mee, de bank wijzend op haar zorgplicht.

Zo heeft LTO, die op het standpunt staat dat de ondernemers zelf hun onderhandelingen moeten voeren, een extra mogelijkheid gecreëerd om tot een voor ondernemers redelijke oplossing te komen. MKB-Nederland nam die strategie later over.

De agrarische vakbonden NMV, NAV, NPV en NVV kozen een andere route. Zij belegden bijeenkomsten en richtten een stichting meldpunt klachten op. Met adviezen staat de stichting klanten bij en brengt ze problemen onder de aandacht van Deutsche Bank, media en politiek.

Ondertussen praat de bank klanten naar de uitgang. Hoeveel er vertrokken zijn blijft onduidelijk. De bank zegt in de loop van deze maand met een gedetailleerd overzicht te komen.

Dit artikel is gepubliceerd in weekblad Boerderij